Giống cá tra sạch bệnh và chất lượng cao đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nền tảng cho ngành nuôi cá thương phẩm. Không chỉ đáp ứng các yêu cầu khắt khe của thị trường, những giống cá chất lượng còn thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành thủy sản Việt Nam. Tuy nhiên, thực trạng sản xuất cá tra giống hiện nay vẫn tồn tại nhiều hạn chế cần được khắc phục.
I. Thực trạng sản xuất cá tra giống tại Việt Nam
Theo báo cáo của Cục Thủy sản, cả nước hiện có 1.920 cơ sở sản xuất và ương dưỡng giống cá tra. Trong đó, chỉ có 2 cơ sở sản xuất và ương dưỡng giống cá tra bố mẹ, 76 cơ sở sản xuất giống thương phẩm, và 1.842 cơ sở ương dưỡng cá tra giống từ giai đoạn cá bột lên cá giống.
Tại Đồng Tháp, với 2 cơ sở sản xuất giống cá tra bố mẹ được cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện và đàn cá bố mẹ lên đến 30.000 con, tỉnh đã cơ bản đáp ứng nhu cầu sản xuất giống. Ngoài ra, trong 9 tháng đầu năm 2024, các cơ sở tại tỉnh này đã sản xuất 1.842 triệu con giống, đạt tỷ lệ 83,5%.
Sản lượng cá bột tại Đồng Tháp trong 9 tháng đầu năm 2024 đạt 236 tỷ con, tương ứng với 3,41 tỷ con cá giống. Ước tính cả năm 2024, sản lượng cá bột đạt 30 tỷ con, tỷ lệ sử dụng cá giống thương phẩm chiếm khoảng 10%. Tuy nhiên, việc ương dưỡng cá bột lên cá giống vẫn còn tỷ lệ thành công thấp.
II. Những hạn chế và thách thức
Mặc dù đạt được một số thành tựu, sản xuất cá tra giống vẫn tồn tại nhiều thách thức lớn. Chỉ 62,3% cơ sở sản xuất giống thương phẩm và 83,5% cơ sở ương dưỡng đạt tiêu chuẩn cấp Giấy chứng nhận. Đây là tỷ lệ khá khiêm tốn so với nhu cầu thị trường ngày càng cao về giống chất lượng.
Sở NN&PTNT tỉnh Đồng Tháp cho biết, cần sự hỗ trợ từ các địa phương để nâng cao tỷ lệ ương dưỡng thành công. Trong 9 tháng đầu năm 2024, Đồng Tháp chỉ sản xuất được 300 triệu con giống cá con đặc biệt, tương đương 7,5% tổng sản lượng. Đồng thời, 86,05% diện tích nuôi tại 3 tỉnh Đồng Tháp, An Giang, và Vĩnh Long bị ảnh hưởng bởi các dịch bệnh như hoại tử gan tụy, xuất huyết và nấm Fusarium sp.
III. Giải pháp cải thiện chất lượng cá giống
1. Đầu tư hạ tầng và công nghệ
Bộ NN&PTNT đã phê duyệt kế hoạch phát triển vùng sản xuất giống tập trung tại Đồng Tháp giai đoạn 2025–2030. Dự án này bao gồm 4 khu vực với tổng diện tích 469 ha tại các huyện Cao Lãnh, Tân Hồng, Lấp Vò và TP Hồng Ngự. Đây sẽ là bước đi chiến lược để đảm bảo nguồn cung cá giống chất lượng cao, phục vụ cho cả nhu cầu nội địa và xuất khẩu.
2. Ứng dụng công nghệ di truyền và vaccine
Công ty CP Cá tra Việt Úc đã tiên phong ứng dụng công nghệ chia khóa di truyền, giúp tăng tỷ lệ sống sót của cá giống lên 30% so với giống thông thường. Ngoài ra, công ty cũng áp dụng hệ thống quản lý khép kín kết hợp công nghệ vaccine để phòng bệnh hiệu quả, giảm thiểu rủi ro trong sản xuất.
Tại An Giang, Công ty CP Vĩnh Hoàn đã triển khai chương trình tiêm vaccine cho 15 triệu con cá giống, đảm bảo không nhiễm bệnh và duy trì chất lượng cao.
3. Liên kết địa phương và doanh nghiệp
Tỉnh An Giang đã hình thành các chuỗi liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân, điển hình là sự hợp tác giữa Công ty Vĩnh Hoàn và Chi hội Cá tra Huyện Phú Tân. Điều này không chỉ đảm bảo nguồn cung cá giống chất lượng mà còn giúp người dân tiếp cận với công nghệ nuôi hiện đại.
IV. Tập trung quản lý và nâng cao chất lượng
Cục Thủy sản nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiếp tục thực hiện Đề án liên kết sản xuất giống cá tra 3 cấp chất lượng cao tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Trong đó, cần chú trọng nâng cấp cơ sở vật chất, áp dụng công nghệ mới, và xây dựng hệ thống quản lý sản xuất giống chuyên nghiệp.
Ngoài ra, Bộ NN&PTNT cũng đề nghị các doanh nghiệp hợp tác với nông dân để chọn lọc cá bố mẹ chất lượng cao, từ đó cung cấp giống cá đạt tiêu chuẩn xuất khẩu, góp phần nâng cao uy tín ngành thủy sản Việt Nam.
V. Kết luận
Việc cải thiện chất lượng giống cá tra là yếu tố then chốt để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành thủy sản. Với sự hỗ trợ từ chính quyền, doanh nghiệp và nông dân, ngành sản xuất cá tra giống tại Đồng bằng sông Cửu Long đang có những bước tiến quan trọng, không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn mở rộng ra thị trường quốc tế.
