Những năm vừa qua, rất nhiều người nông dân đã đổi đời nhờ áp dụng hiệu quả mô hình trồng cà phê xen canh nhiều loại cây. Với việc kết hợp cà phê với các loại cây trồng khác, bạn không chỉ tối ưu hóa việc sử dụng đất mà còn có thể gia tăng thu nhập từ nhiều nguồn khác nhau. Qua bài viết này, hãy cùng AgriHT khám phá những mô hình trồng cà phê xen canh hiệu quả nhé!

Trồng cà phê xen canh là gì?

Trồng cà phê xen canh là một phương pháp canh tác cây cà phê cùng với một hoặc nhiều loại cây trồng khác trên cùng một diện tích đất, thay vì chỉ trồng đơn thuần mỗi cây cà phê. Mục đích của trồng cà phê xen canh là tận dụng không gian, ánh sáng, dinh dưỡng trong đất cũng như tăng hiệu quả kinh tế và bền vững với môi trường.

Xen canh là một trong nhiều cách để thực hiện nông nghiệp tái sinh, nơi các loại cây trồng đa dạng cùng tồn tại hài hòa trên cùng một cánh đồng và trong hệ sinh thái phong phú. Thông qua phương pháp này, nông dân góp phần làm giàu đất, dễ dàng kiểm soát sâu bệnh và tăng cường khả năng chống chịu của cây trồng.

Lựa chọn cây trồng xen canh phù hợp

Mặc dù việc trồng cà phê xen canh đã trở nên quen thuộc và phổ biến trong nhiều năm gần đây, nhưng việc lựa chọn cây trồng xen canh làm sao cho phù hợp vẫn là điều mà nhiều người nông dân băn khoăn. Đây là những yếu tố mà AgriHT nghĩ là quan trọng trong việc lựa chọn cây trồng xen canh phù hợp:

• Căn cứ vào đặc điểm sinh trưởng: Lựa chọn cây trồng có nhu cầu dinh dưỡng, nước, ánh sáng khác nhau để tránh sự cạnh tranh giữa các cây trồng. Trồng xen canh cây ưa sáng với cây ưa bóng để tận dụng tối đa nguồn ánh sáng mặt trời. Lựa chọn cây trồng có khả năng hỗ trợ, cộng sinh lẫn nhau.
• Căn cứ vào điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng: Cây cà phê thích hợp với khí hậu nhiệt đới, lượng mưa trung bình từ 1.200 – 2.000 mm/năm, nhiệt độ trung bình từ 20 – 25°C và đất có độ pH từ 5,5 – 6,5, tơi xốp, thoát nước tốt. Cây xen canh cũng cần phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng này.
• Căn cứ vào nhu cầu thị trường: Chủ vườn cà phê nên lựa chọn cây trồng có nhu cầu tiêu thụ cao, giá bán tốt. Hơn nữa, trồng xen canh các loại cây có thời gian thu hoạch khác nhau để đảm bảo nguồn thu nhập liên tục.

Các mô hình trồng cà phê xen canh

Xen canh cây ăn quả

Trồng cây ăn quả xen canh với cây cà phê mang lại nhiều lợi ích nổi bật. Các loại cây như sầu riêng, bơ, và mắc ca không chỉ giúp cải thiện chất lượng đất mà còn bảo vệ cây cà phê khỏi các yếu tố môi trường khắc nghiệt.

Trong đó, sầu riêng với tán cây rộng lớn, giúp che bóng cho cà phê, đồng thời hạn chế sự phát triển của cỏ dại và giữ ẩm cho đất.

Bơ cũng là một loại cây ăn quả phổ biến được trồng xen canh với cà phê khi có tán rộng tương tự, giúp bảo vệ cà phê khỏi ánh nắng trực tiếp và giữ ẩm cho đất.

Mắc ca, một lựa chọn mới và hiệu quả, giúp giảm thiểu tác động của thời tiết như nắng nóng và giá rét, từ đó hỗ trợ sự sinh trưởng của cà phê.

Bên cạnh đó, khi trồng xen canh các loại cây ăn quả với cà phê, bạn cần quan tâm đến một vài lưu ý sau:

• Chọn giống cây ăn quả phù hợp với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng của địa phương.
• Trồng xen canh với mật độ hợp lý để đảm bảo đủ ánh sáng cho cả hai loại cây.
• Bón phân và tưới nước đầy đủ cho cả hai loại cây.

Cây công nghiệp

Trong số các cây công nghiệp, hồ tiêu và điều là 2 loại cây được lựa chọn nhiều để trồng cà phê xen canh.

Cà phê và hồ tiêu là 2 loại cây bổ trợ cho nhau rất tốt. Sự kết hợp này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế cao mà còn hỗ trợ sự phát triển của cả hai loại cây.

Cây cà phê, với khả năng hút nước mạnh mẽ, giúp bảo vệ hồ tiêu trong mùa mưa, giảm nguy cơ úng nước và các bệnh nguy hiểm. Ngược lại, vào mùa khô, hồ tiêu với tán lá dày giúp giảm lượng nước bốc hơi từ đất, duy trì độ ẩm cần thiết cho cà phê. Khi trồng xen canh cà phê với hồ tiêu, cần đặc biệt chú ý đến việc tưới nước, tạo hình, làm cỏ và bón phân đầy đủ.

Cây điều cũng là một lựa chọn tốt để xen canh với cà phê. Cây điều với tán lá rộng giúp giảm tác động của gió mạnh, giữ ẩm cho đất, và tạo môi trường sống lý tưởng cho cà phê.

Đổi lại, cà phê cung cấp bóng râm cho cây điều trong giai đoạn đầu và tạo điều kiện cho cây điều phát triển tốt hơn nhờ nguồn dinh dưỡng dồi dào và hệ sinh thái đa dạng.

Mô hình này không chỉ tăng hiệu quả sử dụng đất mà còn mang lại thu nhập cao hơn cho nông dân sau khoảng thời gian 3 – 4 năm trồng.

Xen canh cây ngắn ngày

Xen canh cây ngắn ngày cũng là một mô hình được áp dụng nhiều. Với mục đích “lấy ngắn nuôi dài”, mô hình này giúp bà con ổn định về kinh tế. Và loại cây phù hợp nhất chính là cây bắp. Cây bắp được trồng xen trong vườn cà phê không chỉ mang lại lợi ích về mặt kinh tế mà còn sở hữu nhiều ưu điểm vượt trội khác

Bắp sẽ che chắn cho cây cà phê khỏi ánh nắng gay gắt, đặc biệt là vào mùa khô hạn. Sau khi thu hoạch, thân cây bắp có thể được tận dụng làm thức ăn cho gia súc như trâu, bò hoặc được băm nhỏ để tủ gốc cho cây cà phê, góp phần giữ ẩm cho đất và bảo vệ bộ rễ.

Thêm vào đó, việc sử dụng thân cây bắp để ép xanh sẽ tạo ra nguồn phân hữu cơ dồi dào, giúp cải tạo đất và thúc đẩy sự phát triển xanh tốt của cây cà phê. Nhờ những ưu điểm này, cây cà phê được cung cấp đầy đủ dưỡng chất, phát triển khỏe mạnh và cho năng suất cao hơn.

Những chú ý trong trồng cà phê xen canh

Thời vụ

Cây trồng xen canh nên trồng vào đầu mùa mưa để tận dụng độ ẩm cao, giúp cây con phát triển tốt. Còn cây cà phê thì thường được trồng vào đầu mùa mưa hoặc cuối mùa mưa, tùy thuộc vào điều kiện khí hậu từng vùng.

Mật độ trồng xen canh

Mật độ trồng xen canh cần đảm bảo không ảnh hưởng đến sự phát triển của cây cà phê. Mật độ trồng cho cây cà phê nên được điều chỉnh phù hợp với việc xen canh. Cần tham khảo ý kiến của cán bộ kỹ thuật để lựa chọn mật độ phù hợp với từng loại cây trồng xen canh. Mật độ trồng cà phê cũng cần được điều chỉnh thưa hơn để đảm bảo đủ ánh sáng và dinh dưỡng cho cả hai loại cây.

Một trong những vấn đề phổ biến khi trồng cà phê xen canh là việc sắp xếp mật độ cây trồng không hợp lý, dẫn đến cạnh tranh gay gắt về ánh sáng, dinh dưỡng, và độ ẩm. Khi mật độ quá cao, cây cà phê thường phát triển kém, dễ bị sâu bệnh và thậm chí giảm năng suất nghiêm trọng.

Quan sát tại các vườn cà phê ở xã Ea Tu, Buôn Ma Thuột, cho thấy nhiều vườn đã rơi vào tình trạng này. Việc trồng cà phê xen canh quá dày với các loại cây như chuối, sầu riêng, hồ tiêu, và các cây ăn quả khác đã biến nhiều vườn cà phê thành các khu vườn tạp, không còn đảm bảo sự phát triển bền vững cho cây cà phê.

Cách chăm sóc cây khi trồng cà phê xen canh

Khi trồng cà phê xen canh, việc chăm sóc cây cần đặc biệt lưu ý để ngăn chặn sâu bệnh lây lan giữa các loại cây. Các cây trồng xen như cây ăn quả, cây công nghiệp hay cây ngắn ngày có thể tạo môi trường thuận lợi cho sâu bệnh phát triển, dẫn đến lây nhiễm qua cây cà phê.

Trước tiên, cần theo dõi kỹ các dấu hiệu sớm của sâu bệnh trên các cây trồng xen để có biện pháp phòng trừ kịp thời. Sử dụng biện pháp phòng trừ sinh học là một lựa chọn an toàn và bền vững. Việc sử dụng các loại thiên địch, nấm đối kháng hoặc thuốc trừ sâu sinh học sẽ giúp kiểm soát sâu bệnh mà không làm ảnh hưởng đến hệ sinh thái chung của vườn. Ngoài ra, cần đảm bảo thông thoáng trong vườn, cắt tỉa cây trồng xen hợp lý để tránh ẩm thấp, môi trường dễ tạo điều kiện cho sâu bệnh phát triển.

Biện pháp phòng ngừa là quan trọng nhất, bao gồm việc đảm bảo vệ sinh vườn tược, làm cỏ thường xuyên, và bón phân cân đối. Bón phân hữu cơ giúp cải thiện sức đề kháng của cây cà phê và hạn chế sâu bệnh tấn công. Tưới nước đúng cách, tránh để cây bị ngập úng hoặc quá khô, cũng là yếu tố quan trọng để đảm bảo sự phát triển khỏe mạnh của mô hình trồng cà phê xen canh.

Lời kết từ AgriHT

Trên đây là là những kiến thức mà AgriHT tổng hợp và nghiên cứu để mang đến cho bà con cái nhìn tổng quan, sâu sắc nhất về các mô hình trồng cà phê xen canh. Ngoài những điều nói trên, bà con có thể áp dụng khoa học công nghệ, các loại máy móc nông nghiệp công nghệ cao để tối ưu hóa mô hình canh tác của mình.

Đừng quên rằng AgriHT là một đơn vị cung cấp những giải pháp nông nghiệp thông minh cần thiết và hữu ích đối với bà con nông dân. Từ hệ thống tưới tự động, điện năng lượng mặt trời, vận chuyển nông sản thông minh,… tất cả đều đã được chúng tôi nghiên cứu và phát triển không ngừng để mang lại những sản phẩm tốt nhất cho bà con nông dân.

Nếu quý bà con có bất cứ thắc mắc nào hay đang cần tư vấn về các vấn đề nông nghiệp và giải pháp thông minh thì hãy cứ liên hệ với chúng tôi để nhận được giải đáp nhanh gọn và phù hợp nhất